De dekens hebben kennisgenomen van het rapport Minder beloven, meer doen over het versnellen en verbeteren van de hersteloperatie toeslagen, dat op 23 januari 2025 door de (spoed)adviescommissie Van Dam is gepresenteerd. Het rapport bevat onder andere kritiek op de rol van advocaten, die voor ouders juist vaak de enige reddingsboei zijn waar ze zich aan vast kunnen houden. Dit benadrukt het belang van sterke en betrouwbare advocaten die deze kwetsbare rechtzoekenden kunnen bijstaan.
De commissie Van Dam stelt in het rapport voor om de dwangsommen bij niet tijdig beslissen af te schaffen, omdat dit een prikkel is om bezwaren in te dienen. De wet biedt rechtzoekenden de mogelijkheid om de overheid onder druk te zetten via ingebrekestelling gevolgd door dwangsommen. In het geval van de hersteloperatie toeslagen lukt het de overheid niet dossiers op tijd beoordelen. Wie de overheid daarvoor in gebreke stelt, ontvangt (daarom) met zekerheid het maximale bedrag aan dwangsommen én voorrang in behandeling. Hier tegenover staat het feit dat de hersteloperatie als geheel juist vertraging oploopt en (nog) meer kost. Het voordeel van de ene ouder, levert de andere ouder een nadeel op. De commissie Van Dam schrijft terecht: ouders die zich niet roeren worden continu achteraan gezet in de wachtrij en dat leidt tot oneerlijkheid.
Advocaten zijn zich bewust van dit dilemma en hebben dit uitgebreid besproken tijdens de Kennisnet-bijeenkomst op 6 december 2024. De dekens zijn van mening dat individuele advocaten dit probleem niet kunnen oplossen. Een advocaat dient partijdig te zijn, de cliënt volledig voor te lichten, en alle juridische mogelijkheden voor te houden.
Daarnaast signaleert de commissie Van Dam dat een kleine groep advocaten misbruik maakt van een aantal kwetsbare regelingen binnen de hersteloperatie. In 2024 zijn de dekens diverse initiatieven gestart in het kader van toezicht op advocaten die zich met dit onder andere met dit specifieke onderwerp bezighouden (rechtsbijstand bij toeslagen-herstel-zaken). Deze initiatieven worden landelijk gecoördineerd binnen het dekenberaad bij de portefeuillehouder kwaliteit en integriteit, die daarvoor een commissie heeft ingesteld. De commissie werkt nauw samen met verschillende partijen in de hersteloperatie en houdt zicht op de circa 300 advocaten die in dit domein actief zijn. Ook is er overleg met een werkgroep van toeslagenadvocaten.
De dekens onderzoeken daarin ook het signaal van de commissie Van Dam dat een klein aantal advocaten een extreem grote groep toeslagenouders vertegenwoordigt. In het kader van de op dit onderwerp gerichte initiatieven, worden externe deskundigen ingezet om dossiers te beoordelen. Indien uit onderzoek blijkt dat de advocatuurlijke kernwaarden en het belang van goede rechtsbedeling onder druk staan, zal een gesprek plaatsvinden met de betrokken advocaat. Als dat geen bevredigende oplossing oplevert, kan een deken een dekenbezwaar indienen bij de tuchtrechter, die uiteindelijk oordeelt over de kwaliteit van de rechtsbijstand.
Zie toelichting over de pilot onderwerp gericht toezicht op toezichtadvocatuur.nl.
